سیری در رمان جنگ دهه ۶۰

نوع نگاه نویسندگان رمان جنگ دهۀ 60 به پدیدۀ جنگ و همچنین درونمایۀ این رمان ها، حاکی از وجود سه دیدگاه و گرایش موافق، مخالف و بی طرف یا «نگاه سوم» نسبت به جنگ است که در ادبیّات داستانی و به ویژه رمان این دهه نمود یافته است.نویسندگان موافق جنگ، عمدتاً نویسندگان جوان و تازه کاری هستند که پس از انقلاب، به نویسندگی گرایش بیشتری یافته اند. هدف اصلی این نویسندگان و داستان های آن ها، ستایش پایداری و دفاع از میهن، تهییج و تقویت روحیّۀ سلحشوری و انجام رسالت عقیدتی و دفاع از ارزش های انقلابی و اسلامی در خصوص جنگ است. از جملۀ این آثار می توان به رمان «نخل های بی سر» از قاسمعلی فراست اشاره کرد.نویسندگان مخالف جنگ، عمدتاً از نویسندگان کهنه کارتر و با تجربه ای هستند که کار نویسندگی را از سال های پیش از انقلاب آغاز کرده اند. این گروه از نویسندگان، به جنگ نگاه ارزشی ندارند و معمولاً وارد جبهه نمی شوند و بیشتر به جنگ شهرها، مهاجرت و تبعات منفی آن در زندگی فردی و اجتماعی مردم می پردازند. از جملۀ این آثار می توان به رمان «زمستان 62» از اسماعیل فصیح اشاره کرد.نویسندگان بی طرف یا «نگاه سوم»، دستۀ کوچکتری از نویسندگان دهۀ 60 را تشکیل می دهند که در پاره ای از آثار خود، به موضوع جنگ پرداخته اند و در واقع به دور از انکار یا جانب داری، تنها به گزارش آن بسنده کرده اند. از جملۀ این آثار می توان به رمان «زمین سوخته» از احمد محمود اشاره کرد. از جمله ویژگی های رمان های جنگ دهۀ 60 می توان به مواردی چون حادثه محور بودن داستان، تأثیرپذیری شخصیّت ها از فرهنگ عاشورایی، عدم پرداخت هنری و گزارش گونه بودن حوادث، کمبود کشمکش و هول و ولا، وجود الگوهای تکراری، وجود ردّپای آشفتگی های ناشی از انقلاب و...اشاره کرد.